Rak prostaty: Wczesne objawy, badanie PSA i nowoczesna diagnostyka

Czym jest rak prostaty i kogo dotyczy?

Rak prostaty (inaczej rak stercza lub gruczołu krokowego) to nowotwór złośliwy rozwijający się w prostacie – niewielkim gruczole wielkości orzecha włoskiego, położonym poniżej pęcherza moczowego u mężczyzn. Ryzyko zachorowania rośnie znacząco z wiekiem – większość przypadków diagnozuje się u mężczyzn po 65. roku życia. Inne ważne czynniki ryzyka to obciążenie rodzinne (występowanie raka prostaty u ojca lub brata) oraz czynniki genetyczne (np. mutacje w genach BRCA).

Wczesne objawy – dlaczego tak łatwo je przeoczyć?

We wczesnym, ograniczonym do gruczołu stadium, rak prostaty zazwyczaj nie daje żadnych objawów. Problemy pojawiają się, gdy guz rośnie i zaczyna uciskać cewkę moczową. Objawy te są jednak niespecyficzne i niemal identyczne jak w łagodnym przeroście prostaty (BPH).

• Częsta potrzeba oddawania moczu, zwłaszcza w nocy.
• Trudności z rozpoczęciem mikcji, słaby lub przerywany strumień moczu.
• Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza.
• Nagłe, silne parcie na pęcherz.

Te dolegliwości mogą również wskazywać na zakażenie układu moczowego. Objawy zaawansowanego raka prostaty (z przerzutami) to bóle kości, utrata wagi czy niedokrwistość.

🚨 PROFILAKTYKA I DIAGNOSTYKA – badanie PSA i wizyta u urologa

Ponieważ wczesny rak nie daje objawów, jedyną szansą na jego wykrycie są regularne badania profilaktyczne. Każdy mężczyzna powinien o nich pamiętać.

Kiedy zacząć badania profilaktyczne?

• Po 50. roku życia: Każdy mężczyzna powinien odbyć pierwszą konsultację urologiczną.
• Po 45. roku życia: Jeśli w rodzinie (ojciec, brat) wystąpił rak prostaty przed 65. r.ż.
• Po 40. roku życia: Jeśli rak prostaty wystąpił u więcej niż jednego krewnego w pierwszej linii lub stwierdzono mutację genetyczną (np. BRCA2).

Jak interpretować wynik PSA? To nie jest "marker raka"

PSA (swoisty antygen sterczowy) to białko produkowane przez komórki prostaty. Jego stężenie oznacza się w prostym badaniu krwi. Podwyższony poziom PSA może, ale nie musi, świadczyć o raku. Do innych przyczyn wzrostu PSA należą:

• Łagodny przerost prostaty (BPH).
• Zapalenie prostaty.
• Zakażenie układu moczowego.
• Uraz mechaniczny (np. po jeździe na rowerze, badaniu per rectum, ejakulacji).

Dlatego sam wynik PSA nigdy nie jest podstawą do diagnozy. Urolog interpretuje go w kontekście wieku pacjenta, wielkości prostaty (ocenionej w badaniu per rectum i USG) oraz dynamiki zmian w czasie. Nie ma jednej, sztywnej normy PSA – im jest ono wyższe, tym większe ryzyko, które wymaga dalszej diagnostyki.

Nowoczesna diagnostyka obrazowa – rola wieloparametrycznego rezonansu magnetycznego (mpMRI)

Jeśli badanie PSA i/lub badanie per rectum są nieprawidłowe, kolejnym krokiem jest dziś wieloparametryczny rezonans magnetyczny prostaty (mpMRI). To przełom w diagnostyce, który pozwala:

• Precyzyjnie uwidocznić podejrzane ogniska w prostacie.
• Ocenić prawdopodobieństwo, że zmiana jest istotnym klinicznie rakiem (w skali PI-RADS).
• Dokładnie zaplanować biopsję.

Dzięki mpMRI unika się wielu niepotrzebnych biopsji. Jeśli badanie wykaże podejrzane ognisko, wykonuje się biopsję fuzyjną – nowoczesną metodę, w której obraz z rezonansu nakłada się na obraz USG w czasie rzeczywistym, co pozwala na precyzyjne pobranie wycinków z podejrzanego miejsca, a nie "na ślepo".

Zarys metod leczenia – od obserwacji po operację

Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, jego złośliwości, wieku pacjenta i chorób współistniejących.

• Aktywny nadzór: W przypadku raka o niskiej złośliwości, ograniczonego do gruczołu, można odroczyć leczenie i jedynie regularnie monitorować chorobę.
• Leczenie radykalne (wyleczenie): Stosowane w chorobie ograniczonej do prostaty. Główne metody to operacyjne usunięcie prostaty (prostatektomia) lub radioterapia.
• Leczenie choroby zaawansowanej: W przypadku przerzutów podstawą leczenia jest hormonoterapia, polegająca na obniżeniu poziomu testosteronu. Stosuje się również chemioterapię i nowoczesne leki.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania