Wyprysk kontaktowy: Alergeny, testy płatkowe i skuteczne leczenie

Alergia vs. Podrażnienie – dwa typy wyprysku kontaktowego

Wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry) to stan zapalny skóry, ale jego mechanizm może być dwojaki:

• Alergiczny wyprysk kontaktowy (ok. 20% przypadków): Jest to opóźniona reakcja immunologiczna. Układ odpornościowy "uczy się" rozpoznawać daną substancję (alergen) jako wroga i przy kolejnym kontakcie uruchamia reakcję zapalną. Wysypka pojawia się zazwyczaj 24-72 godziny po kontakcie z alergenem.
• Wyprysk kontaktowy z podrażnienia (ok. 80% przypadków): Jest to bezpośrednie, toksyczne uszkodzenie bariery naskórkowej przez substancję drażniącą (np. silny detergent, kwas). Nie ma tu podłoża alergicznego. Reakcja jest zazwyczaj natychmiastowa i ograniczona do miejsca kontaktu.

Główne objawy – jak wygląda wysypka kontaktowa?

Objawy są podobne w obu typach, choć w wyprysku alergicznym mogą być bardziej nasilone i rozległe:

• Zaczerwienienie i obrzęk skóry.
• Intensywny świąd.
• Pojawienie się grudek i pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym.
• W fazie przewlekłej: suchość, złuszczanie, pogrubienie i pękanie skóry (lichenizacja).

Lokalizacja zmian często naprowadza na przyczynę – wysypka na nadgarstku może sugerować alergię na nikiel w zegarku, a na dłoniach – podrażnienie detergentami. Warto odróżnić te objawy od atopowego zapalenia skóry, które ma inne podłoże.

Najczęstsze alergeny i substancje drażniące – co nas uczula?

Lista potencjalnych winowajców jest bardzo długa.

Najczęstsze alergeny:

• Metale: Nikiel (sztuczna biżuteria, klamry pasków, guziki), chrom (skóra garbowana, cement), kobalt.
• Substancje zapachowe: W perfumach, dezodorantach, balsamach.
• Konserwanty w kosmetykach: Np. metyloizotiazolinon (MIT).
• Farby do włosów: Głównie parafenylenodiamina (PPD).
• Guma: Lateks w rękawiczkach, tiuramy.
• Leki stosowane miejscowo: Niektóre antybiotyki (neomycyna), leki znieczulające.

Najczęstsze substancje drażniące:

• Woda (zwłaszcza przy częstym myciu rąk).
• Detergenty, mydła, rozpuszczalniki.
• Soki z warzyw i owoców (np. cebuli, czosnku).

🚨 KIEDY DO DERMATOLOGA? Diagnostyka i naskórkowe testy płatkowe

Jeśli wysypka jest nasilona, nawracająca lub nie ustępuje po odstawieniu podejrzanej substancji, konieczna jest wizyta u dermatologa lub alergologa. "Złotym standardem" w diagnozowaniu alergicznego wyprysku kontaktowego są naskórkowe testy płatkowe.

Jak wyglądają testy płatkowe?

1. Dzień 1 (założenie): Lekarz nakleja na plecy pacjenta specjalne plastry z komorami zawierającymi niewielkie ilości najczęstszych alergenów (tzw. Polska Seria Podstawowa).
2. Dzień 3 (pierwszy odczyt): Po 48 godzinach lekarz zdejmuje plastry i dokonuje pierwszego odczytu, oceniając reakcje skórne (zaczerwienienie, grudki, pęcherzyki).
3. Dzień 4-5 (drugi odczyt): Ostateczny odczyt wykonuje się po 72 lub 96 godzinach, ponieważ reakcje alergiczne typu opóźnionego mogą rozwijać się powoli.

Dodatni wynik testu pozwala precyzyjnie zidentyfikować alergen, który pacjent musi następnie świadomie eliminować ze swojego otoczenia.

Leczenie – eliminacja, pielęgnacja barierowa i leki

Terapia wyprysku kontaktowego opiera się na trzech filarach:

1. Eliminacja i unikanie

To najważniejszy element leczenia. Po zidentyfikowaniu czynnika sprawczego (alergenu lub substancji drażniącej) należy go bezwzględnie unikać. Wymaga to często uważnego czytania składów kosmetyków i chemii gospodarczej.

2. Pielęgnacja barierowa

Wyprysk kontaktowy niszczy naturalną barierę ochronną skóry. Jej odbudowa jest kluczowa dla wyleczenia i zapobiegania nawrotom. Należy:

• Stosować łagodne, bezzapachowe środki myjące (emolienty, syndety).
• Regularnie, kilka razy dziennie, nawilżać i natłuszczać skórę za pomocą emolientów (kremów barierowych).
• Używać rękawic ochronnych podczas prac domowych.

3. Leczenie farmakologiczne

W ostrym stanie zapalnym lekarz przepisuje miejscowe glikokortykosteroidy w kremie lub maści, aby szybko wygasić reakcję zapalną i złagodzić świąd. W bardzo ciężkich przypadkach konieczne może być krótkotrwałe leczenie doustne.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania